-
1 cumulo
cumulo, āvi, ātum, āre (cumulus), häufen, I) in einen Haufen bringen, häufen, aufhäufen, aufschichten, auftürmen, 1) eig.: α) sächl. Objj.: stipites, Curt.: sabulum, Curt.: cumulatae subinde arenae, Curt.: nix cumulata vento, Curt.: c. sarcinas in aquas, Liv.: cetera omnis generis arma in ingentem acervum, Liv.: super (obendarauf) aliā strue saxorum arborumque cumulatā, Curt. – bes. sammelnd aufhäufen, aurum argentumque, Curt.: opes, Curt.: tantas opes longā aetate liberis posterisque (seinen K. u. N.), Curt. – β) pers. Objj., bes. im Kampfe, cumulatur et concĭdit adversariorum multitudo, fällt haufenweise, Auct. b. Hisp. 31, 3: agmina sua improvide subinde, Curt.: tot fortissimi viri, qui circa eum cumulati iacent, Liv.: in fossam compulsos ruinā cumulant, stürzen sie haufenweise übereinander, Liv. – 2) übtr.: a) häufen übh.: ut aliud super aliud cumularetur nostrae familiae funus (Leiche, Sterbefall), Liv.: cum aliae super alias clades cumularentur, Liv. – b) insbes., häufen = gleichs. in Haufen vorbringen, -antun, c. omnia principatus vocabula, Tac.: omnes in alqm honores, Tac.: tantum honorum atque opum in alqm, ut etc., Tac.: probra in legatum, Tac. (vgl. Walch Tac. Agr. p. 337).
II) mit einem Haufen versehen, 1) (in Prosa seit Liv.) eig., gehäuft od. hoch bedecken, gehäuft od.hoch anfüllen, α) sächl. Objj., gew. m. Ang. womit? altos fervida musta lacus cumulant, Ov.: locus, qui strage semiruti muri cumulatus erat, Liv.: cumulatae corporibus fossae, Tac. – c. altaria non ture modo, sed omnibus odoribus, Curt.: is, propter quem arae sacrificiis fument, honore (Weihrauch), donis cumulentur, Liv.: u. poet., c. viscera mensis Thyestëis, überladen, Ov. met. 15, 462. – Partic. Perf. ohne Ang. womit? cumulata ligula salis cocti, Col.: cumulatum cochlear musti, Col.: sumere ex cornibus (vom Hirschhorn) cochlearia tria cumulata, Scrib. – β) m. pers. Objj.: cumulatae flore ministrae, Ov. fast. 4, 451. – 2) übtr.: a) mit etw. überhäufen, überschütten, α) sächl. Objj.: nunc meum cor cumulatur irā, meine Brust ist übervoll von Grimm, Caecil. com. fr.: c. eloquentiam magnis praemiis, Tac. dial. – β) pers. Objj.: c. alqm muneribus magnis, Verg.: alqm omni laude, Cic., certatim laude, Plin. ep.: alqm apud alqm tantis laudibus, Plin. ep.: ponere (aufstellen) cumulatum aliquem plurimis et maximis voluptatibus, Cic.: etsi contentus eram tuā gloriā atque ex ea magnam laetitiam voluptatemque capiebam, tamen non possum non confiteri, cumulari me maximo gaudio (ich mit der größten Fr. erfüllt, meiner Fr. die Krone aufgesetzt werde), quod vulgo hominum opinio socium me ascribat tuis laudibus, Cic. – b) gehäufter machen, häufen = mehren, vergrößern, erhöhen, steigern, iniurias, Liv.: invidiam, Liv.: gratiam (Dank) in remunerando, Cic.: haec propria ac vernacula vitia, quae natos statim excipiunt et per singulos aetatis gradus cumulantur (sich häufen), Tac. dial.: accesserunt, quae cumularent religiones animis (den G.), Liv.: aes alienum cumulatum usuris, höher aufgelaufene, Liv.: cumulare funere funus, Leiche auf Leiche häufen, Lucr. – c. eloquentiā bellicam gloriam, Cic.: c. antiquiora beneficia posterioribus, Plin. ep.: alio incredibili scelere hoc scelus, Cic.: P. Decii non coeptas solum ante sed cumulatas novā virtute laudes peragit, Liv. – c) gehäuft voll machen = das Maß von etw. vollmachen, etw. vollständig-, vollkommen machen, etw. krönen, einer Sache die Krone aufsetzen, etw. auf den Gipfel (der Vollkommenheit od. Vollendung) bringen, c. benefacta, Plaut.: c. gaudium, die Freude vollkommen machen, Cic. ep.: atque hoc tibi vere affirmo, in maxima laetitia atque exploratissima gratulatione unum ad cumulandum gaudium conspectum atque complexum mihi tuum defuisse, Cic.: cumulata erant officia vitae, im vollen Maße erfüllt, Cic.: ii, quorum studiis ea, quae natura desiderat, expleta atque cumulata habemus, in vollem Maße befriedigt sehen, Cic.: illustrare orationem ac totam eloquentiam c., zum Gipfel der Kunst erheben, Cic. – Litorium quendam trecentesimum annum cumulasse, habe die Höhe von 300 Jahren erreicht, Val. Max. 8, 13 ext. 6. – quod (summum bonum) cumulatur ex (aus, infolge) integritate corporis et ex mentis ratione perfecta, das volle Maß (die volle Höhe, seinen Gipfel) erreicht, Cic. de fin. 5, 40.
-
2 induo
indŭo, ĕre, indŭi, indūtum - tr. et intr. - [st2]1 [-] vêtir, revêtir, habiller (qqn ou soi-même), couvrir; armer. [st2]2 [-] mettre (un vêtement), passer, se revêtir de, revêtir, endosser. [st2]3 [-] au fig. prendre, emprunter, adopter, concevoir, se charger de. [st2]4 [-] entrer dans, se jeter dans (in et acc., ou abl. seul). [st2]5 [-] faire entrer dans, faire passer dans, insérer, enfoncer, introduire. [st2]6 [-] inspirer, inculquer. [st2]7 [-] faire prendre, prêter, donner, ajouter. [st2]8 [-] au pr. et fig. percer, transpercer. - cf. gr. ἐν-δύω: je fais entrer dans, je vêts, j'habille - ἐνδυτός: enveloppé de, revêtu. - induere alicui arma: revêtir qqn de ses armes, armer qqn. - induere vestem: mettre un vêtement. - induere se veste: mettre un vêtement. - induere scalas, Ov.: porter une échelle (en passant sa tête entre deux échelons). - undui veste: mettre un vêtement. - induere alicui insignia Bacchi, Ov. M. 6: revêtir qqn des insignes de Bacchus. - avec acc. de relation - ostrinum indutus supparum, Varr.: vêtu d'un vêtement de toile pourpre. - longam indutae vestem, Liv.: ayant revêtu la robe longue. - exuvias indutus Achilli, Virg.: revêtu des dépouilles d'Achille. - induere Persarum mores, Curt.: adopter les moeurs des Perses. - induere munia ducis, Tac.: se charger des fonctions de général. - induere alicui amorem sui, Gell.: inspirer à qqn de l'affection. - induere eloquentiam pueris, Petr.: inculquer l'éloquence aux enfants. - induere personam philosophi: jouer le rôle d'un philosophe ([mettre le masque]). - indui suâ confessione, Cic.: être pris par son propre aveu, se livrer par son propre aveu. - induere se: - [abcl]a - se couvrir, se garnir, se charger. - [abcl]b - se jeter, s'engager, s'entortiller, s'embrouiller, se perdre. - induere se pomis, Virg.: se couvrir de fruits. - arbor se induet in florem, Virg.: l'arbre se couvrira de fleurs. - se aliqua re (in aliquam rem) induere: s’embarrasser dans qqch, tomber dans, se jeter dans. - se in laqueos induere, Cic.: se mettre dans l'embarras, tomber dans un piège. - induere se mucrone: se percer de son épée.* * *indŭo, ĕre, indŭi, indūtum - tr. et intr. - [st2]1 [-] vêtir, revêtir, habiller (qqn ou soi-même), couvrir; armer. [st2]2 [-] mettre (un vêtement), passer, se revêtir de, revêtir, endosser. [st2]3 [-] au fig. prendre, emprunter, adopter, concevoir, se charger de. [st2]4 [-] entrer dans, se jeter dans (in et acc., ou abl. seul). [st2]5 [-] faire entrer dans, faire passer dans, insérer, enfoncer, introduire. [st2]6 [-] inspirer, inculquer. [st2]7 [-] faire prendre, prêter, donner, ajouter. [st2]8 [-] au pr. et fig. percer, transpercer. - cf. gr. ἐν-δύω: je fais entrer dans, je vêts, j'habille - ἐνδυτός: enveloppé de, revêtu. - induere alicui arma: revêtir qqn de ses armes, armer qqn. - induere vestem: mettre un vêtement. - induere se veste: mettre un vêtement. - induere scalas, Ov.: porter une échelle (en passant sa tête entre deux échelons). - undui veste: mettre un vêtement. - induere alicui insignia Bacchi, Ov. M. 6: revêtir qqn des insignes de Bacchus. - avec acc. de relation - ostrinum indutus supparum, Varr.: vêtu d'un vêtement de toile pourpre. - longam indutae vestem, Liv.: ayant revêtu la robe longue. - exuvias indutus Achilli, Virg.: revêtu des dépouilles d'Achille. - induere Persarum mores, Curt.: adopter les moeurs des Perses. - induere munia ducis, Tac.: se charger des fonctions de général. - induere alicui amorem sui, Gell.: inspirer à qqn de l'affection. - induere eloquentiam pueris, Petr.: inculquer l'éloquence aux enfants. - induere personam philosophi: jouer le rôle d'un philosophe ([mettre le masque]). - indui suâ confessione, Cic.: être pris par son propre aveu, se livrer par son propre aveu. - induere se: - [abcl]a - se couvrir, se garnir, se charger. - [abcl]b - se jeter, s'engager, s'entortiller, s'embrouiller, se perdre. - induere se pomis, Virg.: se couvrir de fruits. - arbor se induet in florem, Virg.: l'arbre se couvrira de fleurs. - se aliqua re (in aliquam rem) induere: s’embarrasser dans qqch, tomber dans, se jeter dans. - se in laqueos induere, Cic.: se mettre dans l'embarras, tomber dans un piège. - induere se mucrone: se percer de son épée.* * *Induo, induis, indui, indutum, pen. prod. induere. Vestir.\Induere vestem. Liu. Vestir une robbe.\Annulum digitis induere. Pli. Mettre un anneau en son doigt.\Induere arma. Virgil. S'armer.\Induitur etiam pedibus aurum. Pli. On porte de l'or és pieds.\Induere calceum. Sueton. Se chausser.\Induere compedes. Plin. Enferrer.\Galeam induitur. Virgil. Il met une salade sur sa teste, Il s'arme d'un bonnet d'acier.\Lugubria induere. Ouid. Vestir robbe de dueil.\Munia ducis per eos dies induit. Tac. Elle feit l'office de, etc.\Pectora induere telis. Ouid. Tirer tant de fleiches contre aucun, qu'il an ayt la poictrine toute couverte, Le couvrir ou revestir de fleiches.\Torquem induere. Plin. iunior. Pendre à son col.\Induere soleas iumentis. Plin. Ferrer un cheval, ou autre beste chevaline.\Indutae forma hominum belluae. Cic. Qui ont forme d'homme.\Induere postes pice. Plaut. Enduire et couvrir de poix, Poisser.\Arbor induit frondes. Ouid. Se revest de fueilles.\Arbos induerat se pomis. Virgil. Estoit couverte et chargee de, etc.\Induit se nux in florem. Virgil. Vient en fleur, Fleurist.\Quum autem se in nubem induerint anhelitus terrae. Cic. Se seront convertis en une nuee.\Indui fructu dicuntur palmites arborum. Colum. Estre couverts et chargez de fruicts.\Induere duritiam contra sensum. Plin. Endurcir tellement qu'on ne sente point les coups.\Sibi ingenium nouum induere. Liu. Changer d'esprit et de nature.\Iras induere sibi. Sil. Se courroucer.\Mores pudicos et seueros induere. Pli. Prendre meurs et maniere de vivre, etc.\Nomen aliquod induere sibi. Liu. Prendre un nom et se l'imposer.\Mihi cura mea et fides nomen induit patroni plebis. Liu. M'a baillé ce nom, A esté cause que j'ay eu ce nom.\Naufragorum induere personas quid attinet, nisi affectus assumamus? Quint. Jouer le roole ou personnage de, etc.\Personam philosophi induere, et sibiipsi hoc nomen inscribere. Cic. Contrefaire du philosophe, et en prendre le tiltre.\Personam iudicis induere. Cice. Prendre la personne de juge, Faire l'office de juge.\Se induere Reipublicae. Seneca. S'emmesler parmi les affaires de la Republique.\Simulationem alicuius rei induere. Liu. Contrefaire, Faindre.\Iuuenis longe alius ingenio, quam cuius simulationem induerat. Liu. Il avoit bien un autre esprit qu'il n'en faisoit le semblant.\Societatem alicuius induere. Tacit. Prendre l'alliance.\Speciem latronis induere. Liu. Contrefaire un larron, Tenir la facon et maniere d'un larron.\Vetustatem induere. Plin. Devenir vieil.\Vultus seueros induere. Mart. Monstrer une face triste.\In mentes animosque hominum cum audiendi quadam illecebra induit apologos AEsopus. Gell. A mis et fiché dedens, etc.\Induere aliquem in vultus ferarum. Virgil. Le muer en forme de bestes sauvages.\Induere se acutissimis vallis aut stimulis. Caes. S'empaller, Se ficher dedens, etc.\Induere se in laqueos. Cic. Se jecter dedens les laqs, S'enfiler.\In fraudem induimus nos. Lucret. Nous nous trompons et abusons nousmesmes.\Indui sua confessione. Cic. Estre pris par sa confession.\Induere se re aliqua, et Expedire, contraria. Cic. Se mesler ou embrouiller en quelque affaire.\Quemadmodum sese induit priore actione! Cic. O comment il s'est pris, et mis és rets luymesme! Il s'est enferré! -
3 cumulo
cumulo, āvi, ātum, āre (cumulus), häufen, I) in einen Haufen bringen, häufen, aufhäufen, aufschichten, auftürmen, 1) eig.: α) sächl. Objj.: stipites, Curt.: sabulum, Curt.: cumulatae subinde arenae, Curt.: nix cumulata vento, Curt.: c. sarcinas in aquas, Liv.: cetera omnis generis arma in ingentem acervum, Liv.: super (obendarauf) aliā strue saxorum arborumque cumulatā, Curt. – bes. sammelnd aufhäufen, aurum argentumque, Curt.: opes, Curt.: tantas opes longā aetate liberis posterisque (seinen K. u. N.), Curt. – β) pers. Objj., bes. im Kampfe, cumulatur et concĭdit adversariorum multitudo, fällt haufenweise, Auct. b. Hisp. 31, 3: agmina sua improvide subinde, Curt.: tot fortissimi viri, qui circa eum cumulati iacent, Liv.: in fossam compulsos ruinā cumulant, stürzen sie haufenweise übereinander, Liv. – 2) übtr.: a) häufen übh.: ut aliud super aliud cumularetur nostrae familiae funus (Leiche, Sterbefall), Liv.: cum aliae super alias clades cumularentur, Liv. – b) insbes., häufen = gleichs. in Haufen vorbringen, -antun, c. omnia principatus vocabula, Tac.: omnes in alqm honores, Tac.: tantum honorum atque opum in alqm, ut etc., Tac.: probra in legatum, Tac. (vgl. Walch Tac. Agr. p. 337).II) mit einem Haufen versehen, 1) (in Prosa seit Liv.) eig., gehäuft od. hoch bedecken, gehäuft od.————hoch anfüllen, α) sächl. Objj., gew. m. Ang. womit? altos fervida musta lacus cumulant, Ov.: locus, qui strage semiruti muri cumulatus erat, Liv.: cumulatae corporibus fossae, Tac. – c. altaria non ture modo, sed omnibus odoribus, Curt.: is, propter quem arae sacrificiis fument, honore (Weihrauch), donis cumulentur, Liv.: u. poet., c. viscera mensis Thyestëis, überladen, Ov. met. 15, 462. – Partic. Perf. ohne Ang. womit? cumulata ligula salis cocti, Col.: cumulatum cochlear musti, Col.: sumere ex cornibus (vom Hirschhorn) cochlearia tria cumulata, Scrib. – β) m. pers. Objj.: cumulatae flore ministrae, Ov. fast. 4, 451. – 2) übtr.: a) mit etw. überhäufen, überschütten, α) sächl. Objj.: nunc meum cor cumulatur irā, meine Brust ist übervoll von Grimm, Caecil. com. fr.: c. eloquentiam magnis praemiis, Tac. dial. – β) pers. Objj.: c. alqm muneribus magnis, Verg.: alqm omni laude, Cic., certatim laude, Plin. ep.: alqm apud alqm tantis laudibus, Plin. ep.: ponere (aufstellen) cumulatum aliquem plurimis et maximis voluptatibus, Cic.: etsi contentus eram tuā gloriā atque ex ea magnam laetitiam voluptatemque capiebam, tamen non possum non confiteri, cumulari me maximo gaudio (ich mit der größten Fr. erfüllt, meiner Fr. die Krone aufgesetzt werde), quod vulgo hominum opinio socium me ascribat tuis laudibus, Cic. – b) gehäufter machen, häufen = mehren, vergrößern, erhöhen, steigern, iniurias, Liv.: invi-————diam, Liv.: gratiam (Dank) in remunerando, Cic.: haec propria ac vernacula vitia, quae natos statim excipiunt et per singulos aetatis gradus cumulantur (sich häufen), Tac. dial.: accesserunt, quae cumularent religiones animis (den G.), Liv.: aes alienum cumulatum usuris, höher aufgelaufene, Liv.: cumulare funere funus, Leiche auf Leiche häufen, Lucr. – c. eloquentiā bellicam gloriam, Cic.: c. antiquiora beneficia posterioribus, Plin. ep.: alio incredibili scelere hoc scelus, Cic.: P. Decii non coeptas solum ante sed cumulatas novā virtute laudes peragit, Liv. – c) gehäuft voll machen = das Maß von etw. vollmachen, etw. vollständig-, vollkommen machen, etw. krönen, einer Sache die Krone aufsetzen, etw. auf den Gipfel (der Vollkommenheit od. Vollendung) bringen, c. benefacta, Plaut.: c. gaudium, die Freude vollkommen machen, Cic. ep.: atque hoc tibi vere affirmo, in maxima laetitia atque exploratissima gratulatione unum ad cumulandum gaudium conspectum atque complexum mihi tuum defuisse, Cic.: cumulata erant officia vitae, im vollen Maße erfüllt, Cic.: ii, quorum studiis ea, quae natura desiderat, expleta atque cumulata habemus, in vollem Maße befriedigt sehen, Cic.: illustrare orationem ac totam eloquentiam c., zum Gipfel der Kunst erheben, Cic. – Litorium quendam trecentesimum annum cumulasse, habe die Höhe von 300 Jahren erreicht, Val. Max. 8, 13 ext.————6. – quod (summum bonum) cumulatur ex (aus, infolge) integritate corporis et ex mentis ratione perfecta, das volle Maß (die volle Höhe, seinen Gipfel) erreicht, Cic. de fin. 5, 40. -
4 exerceo
ex-ercĕo, ŭi, itum, 2, v. a. [arceo], to drive on, keep busy, keep at work; to oversee, superintend; with an inanimate object, to work, work at, employ one's self about a thing.I.Lit. (mostly poet. and in postAug. prose):II.quod in opere faciundo operae consumis tuae, Si sumas in illis (servis) exercendis, plus agas,
Ter. Heaut. 1, 1, 22; cf.:homines qui agrum colunt, et qui eos exercent praepositive sunt his, quorum in numero sunt vilici et monitores,
who oversee them, Dig. 33, 7, 8:exercete, viri, tauros,
Verg. G. 1, 210:i sane, ego te exercebo hodie, ut dignus es,
keep agoing, exercise, Ter. Ad. 4, 2, 48:corpora assiduo varioque exercita motu, etc.,
driven, impelled, Lucr. 2, 97; cf. id. 4, 862; 2, 120; and:exercita cursu Flumina (with fontes liquidi),
Verg. G. 3, 529 Wagn.:(Maeandros) Incertas exercet aquas,
Ov. M. 8, 165:exercere feras,
to drive, hunt, Dig. 7, 1, 62: Mi. Gestiunt pugni mihi. So. Si in me exercituru's, quaeso in parietem ut primum domes, to let loose, set them at me, Plaut. Am. 1, 1, 168:litus arant Rutulosque exercent vomere colles,
work, till, Verg. A. 7, 798:solum presso sub vomere,
id. G. 2, 356:rura bubus,
Hor. Epod. 2, 3:humum in messem,
Verg. G. 1, 219:vineas, arbusta, campos (with curare),
Plin. Ep. 1, 20, 16:agrum multis arationibus,
Pall. Jan. 13, 2:pinguia culta,
Verg. A. 10, 142:ferrum vasto in antro (Cyclopes),
id. ib. 8, 424:telas (aranea),
Ov. M. 6, 145 al.; cf.: neque arva nobis aut metalla aut portus sunt, quibus exercendis reservemur, Tac. Agr. 31.— Poet.:ut possint (aratores), sole reducto, Exercere diem,
i. e. employ the day in labor, perform their day's work, Verg. A. 10, 808.Trop. (freq. and class.).A. (α).Aliquem or aliquid ( in aliqua re, ad aliquid, aliqua re, etc.):(β).me adolescentem multos annos in studio ejusdem laudis (Hortensius) exercuit,
Cic. Brut. 64, 230:quod genus belli esse potest, in quo illum non exercuerit fortuna rei publicae,
id. de Imp. Pomp. 10, 28:a Diodoto studiosissime in dialectica exercebar,
id. Brut. 90, 309; cf. id. de Or. 1, 57, 244:hanc (animi vim) tu exerce in optimis rebus,
id. Rep. 6, 26:haec aetas (juvenum) exercenda in labore patientiaque et animi et corporis,
id. Off. 1, 34, 122:animos in armis,
Ov. Am. 1, 8, 41:in gramineis exercent membra palaestris,
Verg. A. 6, 642:vocem et vires in hoc,
Cic. de Or. 1, 33, 149 et saep.:Aristoteles adolescentes... ad copiam rhetorum in utramque partem exercuit,
id. Or. 14, 46:ad hanc te amentiam natura peperit, voluntas exercuit,
id. Cat. 1, 10, 25:facultatem dicendi his exercuerunt,
Quint. 2, 4, 41:ingenium multiplici variaque materia,
id. 2, 4, 20:linguas litibus,
Ov. M. 6, 375 et saep.—With simple acc.:quid te exercuit Pammenes?
Cic. Brut. 97, 332:Induciomarus copias cogere, exercere coepit,
to exercise, drill, Caes. B. G. 5, 55, 3:juventutis exercendae causa,
id. ib. 6, 23, 6:ingenium nostrum,
Auct. Her. 3, 21, 34:corpus,
Cic. de Off. 1, 23, 79:exercendae memoriae gratia,
id. de Sen. 11, 38:exercendi stili,
Quint. 10, 5, 15:exercendus est spiritus,
id. 11, 3, 54 et saep.—With se, or pass. in mid. force; and in part. praes. and gerund., to exercise or train one's self, to practise:B.si ad hoc unum est natus aut in hoc solo se exercuit, etc.,
Cic. Or. 28, 99:se vehementissime in his subitis dictionibus,
id. de Or. 1, 33, 152:se in consultationibus,
id. Att. 9, 4, 3:sese ad cursuram,
Plaut. Most. 4, 1, 5:se ad velitationem,
id. Rud. 2, 6, 41:sese quotidianis commentationibus,
Cic. Brut. 71, 249:se genere pugnae,
Caes. B. G. 1, 48, 4:se genere venationis,
id. ib. 6, 28, 3:se saliendo,
Plaut. Bacch. 3, 3, 25:cur non in utrumque protinus locum se exerceant?
Quint. 4, 2, 29 Zumpt N. cr.:Jovem Olympium, eum ipsum, cui se exercebit, implorabit,
Cic. Tusc. 2, 17, 40:cum athletas se exercentes in curriculo videret,
id. de Sen. 9, 27; so,ad virtutem,
Vulg. 1 Tim. 4, 7.—Mid.: ut exerceamur in venando,
Cic. N. D. 2, 64, 161:ut in utrumque locum simul exerceamur,
Quint. 5, 13, 50:faciunt idem, cum exercentur, athletae,
Cic. Tusc. 2, 23, 56:Ciceronis pueri amant inter se, discunt, exercentur,
id. Att. 6, 1, 12:ne aliter exerceri velint,
Quint. 3, 8, 70:in mandatis tuis exercebor,
Vulg. Psa. 118, 15.— Act. part. in mid. force:cum, ceteris in campo exercentibus, in herba ipse recubuisset,
Cic. de Or. 2, 71, 287; so,ipsique dictata exercentibus darent,
Suet. Caes. 26:spectavit assidue et exercentes ephebos,
id. Aug. 98; cf.:si ludicra exercendi aut venandi consuetudine adamare solemus,
of exercising ourselves, Cic. Fin. 1, 20, 69, v. Madv. ad h. l.—To practise, follow, exercise any employment; to employ one's self about, to make use of any thing:2.medicinae exercendae causa,
Cic. Clu. 63, 178:hoc civile quod vocant eatenus exercuerunt, quoad populum praestare voluerunt,
id. Leg. 1, 4, 14:rhetoricen,
Quint. 2, 1, 3; 2, 15, 27:eloquentiam,
id. 1, 4, 6:artem,
id. 3, 6, 18; cf. Hor. Ep. 1, 14, 44:exercere atque exigere vectigalia,
Cic. de Imp. Pomp. 6, 16:cauponam vel stabulum,
Dig. 4, 9, 1, § 5:navem,
ib. 14, 1, 1:auri, argenti, sulphuris, etc.... fodinas,
ib. 7, 1, 13, § 5:negotiationem per libertos,
ib. 26, 7, 58:commercium turis,
Plin. 12, 14, 30, § 54:arma,
Verg. A. 4, 87:arma contra patriam,
Tac. A. 11, 16:gymnasia et otia et turpes amores,
id. ib. 6, 1:acies pueriles,
batiles in sport, Juv. 15, 60:pharetram et arcum,
Val. Fl. 3, 161:vocem (with clamare),
Plaut. Poen. prol. 13.—To follow up, follow out, prosecute, carry into effect, practise, administer:C.judicium,
Cic. Arch. 12, 32:latam legem,
Liv. 4, 51, 4:Tiberius exercendas leges esse respondit,
Tac. A. 1, 72: [p. 684] legem praecipue sumptuariam, Suet. Caes. 43; id. Tib. 58:quaestionem inter sicarios,
Cic. Fin. 2, 16, 54:regnum,
Plin. 10, 21, 24, § 47; cf.imperia,
Verg. G. 2, 370:crudelitatem non solum in vivo sed etiam in mortuo,
Cic. Phil. 11, 3, 8:inimicitias,
id. Div. in Caecil. 4, 13; cf.:graves inimicitias cum aliquo,
Sall. C. 49, 2:gratiam aut inimicitias in tanta re,
id. ib. 51, 16:jurgia, discordia, simultates cum hostibus,
id. ib. 9, 2:cui exercita cum Pisone amicitia,
Tac. A. 1, 14:licentiam,
id. ib. 13, 47:amicitiam,
id. ib. 15, 60:odium,
id. ib. 13, 37:odium in aliquo,
Ov. M. 9, 275 et saep.:facilitatem et lenitudinem animi,
Cic. Off. 1, 25, 88:juris aequabilitatem,
id. ib.; cf.justitiam,
Plin. Ep. 1, 10, 10:scelus, libidinem, avaritiam in socios,
Liv. 29, 17, 13; cf.:avaritiam (juvenes) exercere jubentur,
Juv. 14, 108:foede victoriam in captis,
Liv. 6, 22, 4:acerrume victoriam nobilitatis in plebem,
Sall. J. 16, 2:foede et crudeliter victoriam,
id. C. 38:amores ad aliquem,
Cat. 68, 69:pacem et hymenaeos,
to celebrate, solemnize, Verg. A. 4, 99:nomen patris,
to bear his name, Plin. Pan. 21, 4 et saep.—Pregn., to disturb, disquiet, vex, plague (the figure being taken from the baiting of wild beasts):A.meos casus, in quibus me fortuna vehementer exercuit,
Cic. Tusc. 5, 1, 3:nunc me reliquiae vestrae exercent,
id. Fam. 12, 4, 1:non te nullius exercent numinis irae,
Verg. G. 4, 453:aliquem odiis,
id. A. 4, 622 et saep.:te de praedio Oviae exerceri, moleste fero,
Cic. Att. 13, 22, 4:ergo exercentur poenis,
Verg. A, 6, 739:hominum vitam curis,
Lucr. 5, 1424:ambitio animos hominum exercet,
Sall. C. 11, 1:simultates nimio plures et exercuerunt eum et ipse exercuit eas,
Liv. 39, 40, 9.—In the part. perf.:nate, Iliacis exercite fatis,
Verg. A. 3, 182:Venus exercita curis,
id. ib. 5, 779; cf.:curis exercita corpora,
Ov. M. 7, 634:adversis probitas exercita rebus,
id. Tr. 5, 5, 49: habere aliquem exercitum, Plaut. Fragm. ap. Non. 6, 4.—Hence, exercĭ-tus, a, um, P. a. (acc. to II. C.).Vexed, harassed:B.scito nihil tam exercitum esse nunc Romae quam candidatos omnibus iniquitatibus,
Cic. Att. 1, 11, 2:Tiberius tantis rebus,
Tac. A. 4, 11.— Hence,Vexatious, severe:C.quid magis sollicitum, magis exercitum dici potest?
Cic. Mil. 2, 5:finem tam exercitae militiae orabant,
Tac. A. 1, 35:dura hiems, exercita aestas,
id. ib. 1, 17:aestas (with inquieta),
Plin. Ep. 7, 2, 2:infantiam pueritiamque habuit laboriosam et exercitam,
Suet. Tib. 6 init. —Disciplined:(miles) exercitatus et vetus ob eam rem fortior (opp. rudis et inexercitatus),
Cic. Tusc. 2, 16, 38:mirum in modum juventus,
Flor. 1, 3, 2:proprio in metu, qui exercitam quoque eloquentiam debilitat,
Tac. A. 3, 67:militia,
id. ib. 3, 20:ad omne flagitium,
id. ib. 14, 2:ingenium adulatione,
id. H. 4, 4:Graeca doctrina ore tenus,
id. A. 15, 45.— Comp. and sup.: exercitiorem, exercitissimum (dicebant antiqui), Paul. ex Fest. p. 81, 8 Müll. — Adv.: exercĭtē, in a practised manner; in comp.:cogitare,
App. M. 11, p. 272, 6. -
5 actio
āctio, ōnis f. [ ago ]2) тж. pl. действие, деятельность, активность ( virtutis laus omnis in actione consistit C)a. corporis C — физическая деятельность, тж. CC физиологические функцииa. vitae C — жизнедеятельность, образ жизни3) поступок, деяние (actiones honestae, rectae Sen)4) совершение, исполнениеgratiarum a. C, PJ и actiones PJ — изъявление благодарности5) совещание (tribunorum L, C); переговоры ( consulum de pace C)6) судебный процесс, дело, тяжба (a. civilis C); жалоба, иск (actionem constituere, instituere или intendere C, adversus aliquem VM)10) мероприятие, распоряжение (a. consularis, tribunicia L)11) юр. процессуальная формулаinde illa a.: «ope consilioque tuo furtum aio factum esse» C — отсюда формула: «я утверждаю, что кража совершена тобой и по твоему же замыслу»12) судебное заседание, слушание дела, сессия ( actio in C Verrem prima C)13) рит. выразительные средства, ораторская манера (a. vehemens, plena animi C)actionem Cicero alias quasi sermonem, alias eloquentiam quandam corporis dicit Q — под термином «actio» Цицерон понимает как будто то (самую) речь, то некое телесное красноречие (т. е. мимику и жестикуляцию)14) сценическое представление, актёрская игра (a. tragica C) -
6 commendo
com-mendo, āvī, ātum, āre [ mando I ]1) рекомендовать, препоручать, вверять, передавать (aliquem и aliquid alicui Pl, Ter, C etc.)c. corpus alicui loco Dig — положить тело куда-л. (перед погребением)c. semina sulcis Sil — бросать семена в бороздыse c. fidei alicujus Ter — довериться кому-л.c. aliquid memoriae C — запомнить что-л.aliquid litteris c. C — изложить письменно, записатьc. immortalitati aliquid C, тж. c. aliquid perpetuae memoriae VP — что-л. обессмертить, увековечитьse c. aliqua re H — отличаться чём-л.2)а) придавать прелесть, делать красивымmarmora commendantur maculis aut coloribus PJ — (различные) сорта мрамора славятся пятнистостью или окраскойб) делать приятным, привлекательным ( vox commendat eloquentiam C) -
7 consequor
cōn-sequor, secūtus (sequūtus) sum, sequī depon.c. aliquem vestigiis C — идти за кем-л. по пятамc. aliquem usque ad fores Pl — последовать за кем-л. до дверей2) следовать во времени, наступатьbas prosperas res consecuta est subita commutatio Nep — за этим успехом внезапно последовала перемена3) проистекать, быть следствием4) следовать, придерживаться ( mediam viam L); подражать, следовать примеру (c. aliquem C)5) преследовать (hostes QC; copias Helvetiorum Cs; aliquem fugientem L)c. voluptates C — гнаться за наслаждениями6) нагонять, догонять (aliquem in itinere Pompejus ap. C); сравняться, догнать (aliquem aliqua re C, Nep); наверстать (quae praeterita erant superioribus diebus Col); выпадать на долю, настигать ( aliquem mors consecuta est Ter)summa felicitas Fabium consequitur Hirt — Фабию чрезвычайно везёт7)а) достигать, добиваться ( potentiam C)per quae si consĕqui potuimus, ut vita prorogetur... CC — если этим путём нам удастся продлить жизнь (больного)..б) добывать ( gloriam in rebus bellicis O)! стяжать (amplissimum nomen, laudem egregiam C); обрести ( dominationem Nep)usus, quem consecuti sumus C — приобретённый нами опытc. malignitatis famam PJ — приобрести репутацию злого человекав) выработать, развить ( eloquentiam C); одержать ( gloriosam victoriam C)ex aliquā re largiter c. bAfr — извлечь большую пользу из чего-л.8) выразить ( aliquid verbis C)9) понять, постичь, охватить ( aliquid memoriā C)aliquid conjectura c. Cs ар C — догадаться о чём-л -
8 cumulo
āvī, ātum, āre [ cumulus ]1) складывать ( stipites QC); наваливать, насыпать (sabulum, arenam QC); сгребать, сметать, собирать с кучу ( nivem QC); нагромождать, накоплять (aurum argentumque QC; opes QC)probra in aliquem c. T — осыпать кого-л. бранью2)а) увеличивать, приумножать (benefacta in aliquem Pl; injurias QC)cumulatam (sc. veniam) morte remittam V — за эту милость я с избытком отплачу (своей) смертью ( слова Дидоны)б) раздувать, усиливать ( bellicam gloriam eloquentiā C)3) заполнять, наполнять ( fossas corporibus T)4) переполнять, преисполнять ( cumulari maximo gaudio C); одарять ( aliquem muneribus V)5)а) завершать, довершать ( gaudium C); добавлять, присоединять ( hospitium lecto jugali O)aes alienum cumulatum usuris L — долг с наросшими на него процентамиc. officia vitae C — выполнить житейские обязанности до концаsummum bonum cumulatur ex integritate corporis et ex mentis ratione perfectā C — высшее благо достигается на основе полного физического и умственного здоровья. — см. тж. cumulatus -
9 eo
I iī (īvī), itum, īre1) идти, ходить, ездить, шествовать (huc atque illuc L; viā rectā Sen)ire equis L и super equos Just — ехать верхомire dormītum Pl (cubitum C, in somnum PM) — идти спатьnon quā eundum, sed quā itur Sen — (идущие) не тем путём, каким нужно, а тем, по которому ходят (другие)2) плыть, плавать (ire navibus Su, puppibus O, cum classe L)(mare), per quod saepe ieras, per quod iturus eras O — море, которое ты часто переплывал, да и собирался ещё переплыватьire exsequias Ter, pompam funeris O — следовать в похоронном шествии4) течь (sanguis it V; lacrimae eunt O); проходить, протекать, проноситься ( eunt anni O)5) возноситься, подниматься ( in caelum Su)6) переходитьire in lacrimas V — заплакать, разразиться слезами7) превращаться, претворяться ( sanguis it in sucos O)(in) melius ire C, T — улучшаться, поправляться8) приступать9) прибегать ( ad illud Ter)10) происходить, совершатьсяnec miror ista sic ire Sen — да я не удивляюсь, что дело обстоит (именно) такire prohibitum aliquid Cato — стараться воспрепятствовать чему-л.ire in (ad, contra) aliquem L, V, Cs — броситься на кого-л.(pedibus) ire in sententiam alicujus C, L — одобрить чьё-л. мнение (при подаче голосов в сенате)II 1. eō adv.[ из dat. к id, см. is ]1) туда (eo abire, pervenire C etc.)2) до тех пор, до того (eo rem adduxit, ut C)eo desperationis aliquem adducere Just — довести кого-л. до такого отчаяния3) сюда, к тому же (eo accessit, ut C)2. [abl. sg. к id]1) тем (eo magis C etc.); с тем (намерением) (eo scripsi, ut C)2) а потому, поэтому (eo, quod C, Cs, eo, quid C etc.; eo, quia Pl, Ter, C etc.; eo, quoniam AG; eo, ut C)non eo haec dico, quin... Pl — я говорю не потому, что(бы) не..3) там (eo loci = in eo loco C, T) -
10 extundo
ex-tundo, tudī, (tūsum), ere1) выбивать молотком, выдавливать, выковывать ( ancilia V)2) проламывать, пробивать ( frontem calcibus Ph)3) изготовлять, сколачивать, с большим трудом сочинять ( librum T)4) добывать, доставлять ( hanc artem alicui V)5) вырабатывать ( eloquentiam AG)6) вынуждать, добиваться ( aliquid precibus Su)7) выталкивать, выгонять ( tussis sanguinem extundit CC)8) вытеснять, удалять, уничтожать ( labor extundit fastidia H) -
11 phalero
—, —, āre [ phalerae ]разукрашивать ( eloquentiam Ambr). — см. тж. phaleratus -
12 praecello
prae-cello, —, —, ere1) превосходить (aliquem aliquā re T, Dig); выделяться, отличаться (inter reliquos Dig; mobilitate Lcr; per eloquentiam T)2) господствовать, предводительствовать (genti T; mortalibus caelicolae, animalibus isti praecellunt Sil) -
13 quaero
sīvī (iī), sītum, ere1) искать, разыскивать (aliquem Enn, Ter, Cs etc.; occasionem Cs)q. causam alicujus rei C — искать случая (повода) к чему-л.quicquid quaerĭtur, optimum videtur Pt — что в спросе, то и кажется самым лучшимne et vetera et externa quaeram C — чтобы не искать мне примеров ни в древности, ни среди иноземцев2) требовать, нуждаться (illud quaerit eloquentiam C; salictum humidum locum quaerit Vr)3) напрасно искать, не находить ( Siciliam in uberrimā Siciliae parte C)4) стараться приобрести, домогаться, добиваться ( immortalitatem sibi morte C); приобретать, стяжать (amorem sibi Eutr; gloriam armis Sl; superbia quaesīta merĭtis H)q. aliquid alicui C etc. — стараться доставить кому-л. что-л.laudari q. M — добиваться похвалыq. invidiam in aliquem C — стараться возбудить ненависть к кому-л.5)а) зарабатывать (nummos manu C; denique sit finis quaerendi H)б) приобретать (imperium flagitio quaesitum T)6) стараться узнать, разузнавать, расспрашивать ( iracundiae causam Pt)q. aliquid ab (de, ex) aliquo C, Cs etc. — расспрашивать кого-л. о чём-л.si verum quaerĭmus C — если мы хотим знать правду, т. е. по правде говоряquid quaeris? или noli q. C — о чём (тут) спрашивать, т. е. коротко говоряreservemus ista tune quaesituri, quum... Sen — отложим обсуждение этого до того, как...quaerĭtur belli exitus, non causa SenT — дело в исходе войны, а не в (её) причине -
14 roboro
rōboro, āvī, ātum, āre [ robur ]делать крепким, сильным, укреплять (artūs Lcr; animos VM; eloquentiam C) -
15 suspicio
I su-spicio, spēxī, spectum, ere [ specio ]1) глядеть вверх, взирать ( in и ad caelum C); созерцать (caelum C, O, Su)nec s. nec circumspicere C — не глядеть ни вверх, ни вокругPleiădes s. O — быть обращённым в сторону Плеяд3) мысленно созерцать, уноситься мысльюnihil altum s. C — не думать ни о чём высоком4) взирать с уважением, чтить, почитать (viros, etiam si decĭdunt, magna conantes Sen; ingenuas artes O; naturam C)s. eloquentiam C — восхищаться красноречием5) смотреть с подозрением, с недовериемBomilcar suspectus regi et ipse eum suspiciens Sl — Бомилькар, который вызвал подозрение у царя (Югурты) и который сам стал его подозреватьII suspīcio, ōnis f. [ suspicio I, 5. ]1) подозрениеomnis s. in servos commovebatur C — всё подозрение пало на рабовs. insequitur aliquam rem C — что-л. вызывает подозрениеs. in aliquem convĕnit (cadit) C — подозрение падает на кого-л.in suspicionem cadere C (incidere C, venire Nep) — попасть под (внушить) подозрениеalicui suspicionem alicujus rei dare (habere) C — вызвать в ком-л. подозрение, но тж.2) предположение, догадка ( alicujus rei C)non sciebamus, quo mitteremus suspiciones nostras Pt — мы не знали, что предположитьnulla s. (sub) est C — нет повода для подозрений4) намёк, видимостьnulla s. vulneris Pt — никакого подобия (т. е. решительно никакой) раны -
16 accommodo
ac-commodo (ad-commodo), āvī, ātum, āre, etwas an etwas anpassen, anlegen, anfügen, aufsetzen, auflegen u. dgl., I) eig., insignia, Caes.: mit ad u. Akk. od. m. bl. Dat., dextrae gladium, Lucil. fr.: coronam sibi ad caput, Cic.: clipeum ad dorsum, Plaut.: calauticam capiti, Cic.: lateri ensem, Verg.: emplastra fracto capiti, Cels. – II) übtr.: A) etw. einer Sache anpassen = etw. nach etw. od. ihm gemäß einrichten, abmessen, einer Sache anbequemen, u. se acc. od. Pass. accommodari, sich zu od. nach etw. bequemen, sumptus ad mercedes, Cic.: testes ad crimen, angemessen od. beliebig beiziehen (heranziehen), Cic.: iusiurandum suum ad alcis testimonium, als Geschworener nach jmds. Zeugnis sein Urteil abgeben, Cic.: ad hanc praesensionem nihil video quod accommodem, was ich ihm entsprechend finden, was ich damit vereinigen könnte, Cic.: u. so acc. eum (Demosthenem) unum ad eam, quam sentiam, eloquentiam, Cic.: orationem auribus auditorum, Cic.: orandae litis tempus, günstig legen, Cic.: exordium in plures causas, auf mehrere Fälle anwenden, Cornif. rhet. u. Cic.: ut iidem versus alias in aliam rem posse accomodari viderentur, Cic.: acc. in omnem eventum consilia, Liv.: rationem secundum condicionem, Quint.: morem accommodari prout conducat, die Sitte bequeme sich nach dem jedesmaligen Bedürfnisse, Tac. – ad voluntatem alcis et arbitrium et nutum totum se fingere et accommodare, Cic.: se ad rem publicam et ad magnas res gerendas, Cic. – alci acc. de habitatione, sich gefällig erweisen, Cic. ep. 13, 2 M. – B) übh. an etwas heranbringen; dah. a) beilegen, diis effigiem, Curt.: alci verba, in den Mund legen, Quint. – b) zukommen lassen, α) übh., verwenden, anwenden, geben, hergeben, widmen, opem, consilium, ICt.: alci manum tantisper, behilflich sein, Apul.: curam pratis, Quint.: nonnullam operam his studiis, Quint.: lapis dentifriciis accommodatur, wird zu Zahnpulver verwendet, benutzt, Plin. – se od. animum alci rei, sich mit etwas befassen, in etwas einlassen (im guten u. üblen Sinne), Suet. Aug. 98, 5 u. Dom. 8, 1. – u. so se alci, sich mit jmd. einlassen, Suet. Tib. 48, 2. – se ducem alci, sich hergeben zum usw., Suet. Galb. 9. – β) leihweise zukommen lassen, leihen, tres panes, Augustin. quaest. euang. 2, 21: vel tunicam mihi accommoda vel etiam paenulam, Prisc. 16, 8.
-
17 applico
ap-plico (ad-plico), āvī, ātum u. uī, itum, āre, I) an etw. anschließen, anlehnen, anfügen, anlegen, annähern, an- od. herandrängen, herantreiben, A) eig.: a) übh.: ratem (sc. rati), Liv. 21, 28, 9 (wo mit den Synon. copulare u. annectere abgewechselt wird): se ad arborem, Caes.: se ad flammam, Cic.: corpus ad molem, Curt.: se od. corpus stipiti, Curt.: se appl. od. (medial) bl. applicari trunco (arboris), Iustin. u. Curt.: sudarium ad os, vor den Mund halten, Suet.: stomacho catulos, Plin.: undas munimento arcis, heranwälzen (v. einem Flusse), Curt.: oscula feretro, küssen, Ov.: ensem capulo tenus (sc. cervici), hineinstoßen, Verg.: boves illuc, dorthin treiben, Ov.: alqm lateri alcis, Curt.: coniuges captis, zugesellen, Curt.: alci equum, vorführen, Vopisc.: u. so captivum (als Dolmetscher, um mit dem Könige zu reden), Iustin. 11, 15, 6. – als milit. t. t., corpora corporibus, sich eng aneinander anschließen, Liv.: his Phrygas, sich anschließen lassen, Curt.: scalas moenibus, Curt.: sinistrum cornu ad oppidum, Liv.: castra eidem flumini, Liv.: se suis, Liv. – u. b) im Passiv, bes. im Partiz. Pers., der örtl. Lage nach angebaut, angefügt, angelehnt, anliegend, applicitum est cubiculo hypocauston perexiguum, Plin. ep.: hoc scalare adplicitum huic sepulchro, Corp. inscr. Lat. 6, 10233, 2: Leucas colli applicata, Liv.: applicata colli colonia, Plin.: nervi applicati ossibus, Plin. – B) übtr.: 1) etwas mit etw. verbinden, zu etw. hinzufügen, voluptatem ad honestatem, Cic.: priora sequentibus, Quint.: verba verbis, Quint.: annum, Mart. – 2) se ad etc. u. alci, sich an jmd. anschließen, se ad alqm, Ter. u. Cic.: se ad alqm quasi patronum, Cic.: se ad alcis familiaritatem od. amicitiam od. societatem, Cic.: se ad maximae feminae exemplum, sich richten nach usw., Sen. – se externo, Liv.: se familiariter alcis ingenio, Sen. – u. illae se applicant, agglutinant, Plaut.: quod in itinere tam familiariter se applicaverit, Cic. – ebenso Passiv applicari alci medial, quibus applicari (sich anzuschließen) expediet, non implicari (sie nicht an sich zu ketten), Sen. ep. 105, 5. – dagegen auch appl. alqm, jmd. sich eng verbinden, Sen. ep. 21, 4. – 3) jmdm. etwas aufbürden, eidem talia crimina, Plin. ep. 10, 58 (66), 4. – 4) zu irgend einem Zweck an etw. hinbringen, a) eine Sache, d.i. bei etw. anwenden, gebrauchen, finitionem in rem, Quint.: illa demonstratio, muliebria, neque vesti neque mundo applicari potest, ICt. – b) eine Person, zu etw. gebrauchen, bei etw. verwenden, alqm huic officio, Col.: servum alci rei, ICt. – II) auf etw. hinrichten, hinwenden, übh., A) eig.: navem ad etc. ( als t. t. der Schifferspr.), hinrichten, -treiben nach usw., bes. nach einem Lande, anlegen, landen, ad alqm, nach jmd. (der auf dem Meere schwimmt) hinsteuern, Cic.: classem in Erythraeam, Liv.: naves ad Heraeum, Liv.: naves ad terram, Caes.; od. naves terrae, Liv.: navigia crepidini portus, Curt.: applicant classem (sc. insulae), Curt. – dah. absol., a) applicare, landen, α) v. Seefahrern, ad terram, Auct. b. Hisp. u. Justin.: ad Eleusin, Frontin.: ad litus Amazonum, Iustin.: quo applicaturi erant, saxis proscribi curat, Iustin. – β) v. Schiffen, quocumque litore applicuisse naves hostium audissent, Liv.: paucas hostium naves litori applicuisse, Frontin. – b) applicari, landen, α) v. Seefahrern, ad oras, Ov.: ignotis oris, Ov.: in terras, Ov.: quo applicaturi erant (Iones), Iustin. 2, 12. – β) v. Schiffen, ripae, Curt.: terrae, Curt. – c) poet. übtr., quo accedam? quo applicem? Enn. fr.: quae vis immanibus applicet oris, treibt dich usw., Verg.: Creteis regionibus applicat angues, lenkt ihren Drachenwagen nach usw., Ov. – B) übtr., auf etw. (hin)richten, hinwenden, aures modis, votis puerorum, sein Ohr leihen, Hor.: animum ad frugem, Plaut.: animum aegrotum ad deteriorem partem, Ter.: se animus applicat et adiungit ad alqd, Cic.: applicatus ad rem, Cic.: applicatus ad se diligendum, geneigt, Cic.: dah. applicare se ad alqd, sich (lernend) zu etw. wenden, sich auf etw. legen, se ad studium musicum, Ter.: se ad eloquentiam, Cic.: se ad scribendam historiam, Cic. – / Perf. applicui, bei Cic. nur pro Flacc. 82: Supinum applicitum u. Partiz. applicitus nicht bei Cic.
-
18 aspernor
a-spernor, ātus sum, ārī (ab u. sperno), abweisen, von sich weisen, u. so = nicht mögen, verleugnen, verschmähen, verwerfen, unbeachtet lassen, vernachlässigen, von etw. nichts wissen wollen, etw. nicht anerkennen (Ggstz. appetere, accipere, asciscere, credere), pro ignoto me aspernari, quasi me numquam noveris, mich abweisen, sich von mir wenden, Plaut. capt. 542: nemo civis est, qui vos non oculis fugiat, auribus respuat, animo aspernetur, recordatione denique ipsā consulatus vestri perhorrescat, Cic.; vgl. utrum aperte hominem asperner ac respuam, Cic. – voluptatem appetit, ut bonum; aspernatur dolorem, ut malum, Cic.: eius bonitatem non modo non aspernari ac refutare, sed etiam complecti et augere debetis, Cic.: quas illorum querimonias nolite aspernari, nolite contemnere ac neglegere, Cic.: haec muliebria consilia neque tota aspernatus est neque extemplo accepit, Liv.: illud et melius et verius, omnia, quae natura aspernetur, in malis esse, quae asciscat (zulasse), in bonis, Cic.: talem condicionem, Nep.: multis petentibus nuptias, Liv.: Hennensium querimonias, Cic.: amicitiam alcis, Cic.: alcis litteras, Cic.: pacem, Liv.: regem, Iustin.: legatos, Tac.: alqm nutu, Suet.: oculis pulchritudinem rerum, Cic.: colore ipso patriam, oratione genus, moribus nomen, Cic. fr. – libri non medius fidius usque quaque aspernandi (verwerflich), Gell. 9, 16, 2: non aspernandus comes, nicht verwerflicher, Val. Flacc. 4, 163: haud aspernanda (nichts Unziemliches) precari, Verg. Aen. 11, 106. – m. ab u. Abl., cuius furorem atque crudelitatem deos immortales a suis aris atque templis aspernatos confido, Cic. Clu. 194: proscriptionem nisi hoc iudicio a vobis reicitis et aspernamini, Cic. Rosc. Am. 153. – m. folg. Infin., validissimum quemque militiae dare aspernabantur, verweigerten, Tac. ann. 4, 46: u. so Mart. 6, 64, 9. Stat. silv. 1, 2, 105. Inc. (Eumen.) grat. act. 5, 3. – absol., a philosopho, si afferat eloquentiam, non asperner, si non habeat, non admodum flagitem, Cic. de fin. 1, 15: non aspernante senatu, Cic. – / Passiv, Cic. ep. fr. II, 1. p. 39 K. = 292 M. ( bei Prisc. 8, 17). Auct. b. Afr. 93, 3: u. Partiz. Perf. passiv, Arnob. 5, 25. Dict. Cret. 4, 17 (dagegen falsche Lesart bei Liv. 1, 17, 2; 1, 22, 2 u. 34, 40, 2).
-
19 augeo
augeo, auxī, auctum, ēre (got. bi-aukan, griech. αυξάνω), wachsen machen, I) wachsen od. gedeihen machen od. lassen, im Wachstum fördern, befruchten, quidquid est hoc, omnia animat, format, alit, auget, Pacuv. fr.: quodcumque alias ex se res auget alitque, Lucr.: aër umorem colligens terram auget imbribus, Cic.: Aegyptus alendis augendisque seminibus ita gloriata est, ut etc., Plin. pan.: corpus augere volentibus (die beleibt werden wollen) conducit inter cibos bibere, Plin.: cum incremento lunae augeri conchylia, Plin.: aucta (gewachsen) silex in altitudinem, Sall. – II) im weitern Sinne, etw. größer machen, a) dem Umfange, der Weite, Dicke od. Höhe nach, α) Bauten erweitern, erhöhen, verstärken, Esquilias, Liv.: pomerium urbis, Tac.: has munitiones, Caes.: muros civitatis, Tac.: vallum turresque castrorum, Tac.: naves turribus auctae, Tac. – β) Gewässer vergrößern, steigen machen, gew. Passiv augeri = steigen, anschwellen (Ggstz. decrescere, minui), Acesines Indum auget, fällt in den Indus, Curt.: Inopus fons eodem quo Nilus modo ac pariter cum eo decrescit augeturve, Plin.: fons inclusus ad putei modum alias simul cum oceano augetur minuiturque, Plin.: neque iam sustineri poterat immensum aucto mari et vento gliscente, Sall. fr.: amnis nimbis hiemalibus auctus, Ov. – γ) eine Wunde erweitern, secando vulnus, Curt. 9, 5 (22), 23. – δ) Glieder usw. an Dicke mehr hervortreten lassen, auxerat articulos macies, ließ sie dicker erscheinen, Ov.: formam cultu augebat, hob hervor, Ov.: forma aucta est fugā, trat mehr hervor, Ov. – ε) ein Wort in der Aussprache dehnen, cognomentum in barbarum, Tac. hist. 5, 2. – b) der Zahl, Menge, dem Gehalt nach vergrößern, vermehren, verstärken (Ggstz. minuere), numerum, höher od. zu hoch angeben, Plaut.: numerum dierum, Cic.: numerum legatorum, Cic.: caelestium numerum, Liv.: numerum ad infinitum, Plin.: annos, Ov.: exercitum, copias eius, Sall. (u. so nondum satis aucto exercitu, Tac.): volucrum turbam, Ov.: Cycladas, Ov.: magnum quendam cumulum aeris alieni, Cic. fr.: alcis censum (Ggstz. extenuare), Cic.: pretium, am Pr. zulegen, Plin.: summam pecuniae, Liv.: vectigalia, Caes.: tributa provinciis, Suet.: peculium ex pauxillo, Plaut.: patrimonium, Cic.: possessiones suas, Nep.: rem (sein Vermögen), Cic. u. Nep.: rem bene, Ter.: linguam, die Spr. bereichern, Cic.: munus cumulatius, Cic.: divitias a patre relictas tyranni muneribus, Nep.: dona suis venatibus, neue Geschenke hinzufügen, Verg.: urbem novam asylo facto inter duos lucos, an Einwohnerzahl vermehren, Vell.: u. so eae urbes brevi multum auctae, Sall.: copiis auctus, verstärkt, Curt. – c) dem Grade nach vergrößern, verstärken, stärken (Ggstz. minuere), α) physisch: flammam, Ov.: incendium, Curt.: vires, Lucr. u. Ov.: vires eloquentiae, Quint.: vocem, Suet.: clamorem, Sall.: orationem, den Ton der Rede heben (Ggstz. summittere, herabstimmen), Quint.: vitium ventris et gutturis, Cic.: vim morbi, Liv. – u. so als gramm. t. t. = den höheren Grad ( Komparativ) bilden, si augere volumus, dicamus magis mane, si superferre (s. super-fero no. III), maxime mane, Serg. expl. in Donat. 512, 35 K. – β) politisch, verstärken, heben, fördern, Passiv augeri = verstärkt od. gehoben werden, erstarken, wachsen, opes, Nep. (im Passiv, in singulas dies nostrae opes augentur, Cic.): quibus rebus opes augeantur, Caes.: u. Ggstz., opes nostrae contusae, hostium auctae, Sall.: rem publicam, Sall. u. Cic.: populi Romani imperium, Cic.: omnia bonis auctibus (Fortgang), Formul. vet. b. Liv.: res (Gemeinwesen) eorum civibus, moribus (an Einrichtungen), agris aucta, Sall.: Civilis societate Agrippinensium auctus (sc. opibus), an Macht verstärkt, Tac.: novis ex rebus aucti, durch die neuen Verhältnisse gehoben, Tac.: defectione Aeduorum cognitā bellum augetur, gewinnt an Ausdehnung, Caes. – d) moralisch u. geistig, vergrößern, vermehren, heben, erhöhen, fördern, steigern (Ggstz. minuere), α) im guten Sinne, auctoritatem alcis, Cic.: dignitatem alcis, Suet.: eloquentiam, der B. förderlich sein, Quint.: orandi facultatem, Quint.: benevolentiam, Cic.: familiaritatem inter mulieres, Liv.: favorem, Vell.: gloriam, Cic. u. Suet.: gloriam a patre acceptam virtutibus, Nep.: alci ingenium, Sall. fr.: industriam poëtae ad scribendum, Ter.: laetitiam, Suet.: spem, Cic. u. Caes.: animum alcis (jmds. Mut), Cic.: u. so suis animum, Sall.: animos Samnitibus, Liv.: aucto animo, in gehobener Stimmung, Tac.: auctus (ermutigt) omine, Tac. ann. 2, 14. – β) im üblen Sinne (Ggstz. minuere, levare), eius amentiam, Sall.: crimen, Cic.: culpam, s. culpa: alcis dolorem (Ggstz. consolando levare), Cic.: luctum (Ggstz. levare), Cic.: alci licentiam, Caes.: periculum, Caes.: dimicationis metum, Cic.: metum utriusque partis, Curt.: terrorem, Curt., terrorem alcis, Caes.: timorem alcis, Cic.: u. alci timorem (Ggstz. minuere), Liv.: simultatem eius, Nep.: suspicionem, Cic.: alcis suspiciones, Liv.: metuens, ne augerentur in maius, daß es damit nur noch ärger würde, Amm. 20, 4, 1. – e) durch die Rede etwas vergrößern, α) übh. vergrößert darstellen, übertreiben, proelium Dyrrhachinum multis partibus, Caes.: falsa per metum, Curt. 4, 10 (40), 10: multitudinem de industria, Curt. 9, 3 (12), 12: aucta est apud hostes eius rei fama, Tac. ann. 12, 40: cuncta ut ex longinquo aucta in deterius afferebantur, Tac. ann. 2, 82: modica de moribus adulescentis neque in falsum aucta rettulit, Tac. ann. 3, 56. – β) vom Redner, durch die Rede vergrößern, hervorheben, mit starken Farben auftragen, stei gern (Ggstz. extenuare, minuere), augere amplificareque res, Cic.: aug. alterum, aut minuere se, Cic.: aug. hostium vim et copias et felicitatem, Cic.: aug. peccati atrocitatem, Cornif. rhet.: aug. verbis munus suum (Ggstz. extenuare), Cic.: aug. principis munus, von einer noch rühmlicheren Seite darstellen, Plin. ep.: aug. quod infra est, Quint. – f) mit etw. mehren = α) reichlich versehen, überhäufen, beglücken, bereichern, verherrlichen, cives suos copiā rerum, Cic.: alqm divitiis, Cic.: u. augeri divitiis, Augustin.: alqm scientiā, Cic.: cives suos agro atque urbibus augeri maluit, quam etc., Nep.: augeri liberis, Plaut., od. filiolo, Cic., od. filiolā, Tac.: augeri honore, gratulatione, Cic.: augeri largitione, liberalitate, Tac.: augeri nomine imperatorio, Tac.: augeri cognomento Augustae, Tac.: auctus praedā, Cic.: spoliis ornatus auctusque, Cic.: urbs antiqua et omnibus rebus aucta et ornata, Cic.: aucta hereditate viri, Erbin ihres Mannes, Macr. – dah. als t. t. der Opferspr., aram alqā re, bereichern = durch dargebrachte Opfer verherrlichen, Plaut. merc. 676. – auch ohne Abl., jmdm. zu Vermögen, Ansehen u. Ehren verhelfen, ihn befördern, emporbringen, verherrlichen, häufig verb. alqm augere atque ornare, Cic., od. augere adiuvareque, Cic.: solum te commendat augetque temporis spatium, Plin. pan. – β) im üblen Sinne, augeri alqā re, αα) von einem Übel heimgesucht werden, augeri maerore, Plaut. Stich. 55: augeri damno, Ter. heaut. 628. – ββ) eines Ggstds. verlustig gehen, iam libertā auctus es? hast nun keine Fr. mehr? Plaut. Pers. 484. – / Archaist. auxitis = auxeritis, alte Formel b. Liv. 29, 27, 3. – Formen nach der 3. Konj., Fut. augeam, Itala gen. 17, 3: auges, Iren. 1. praef. 3: Infin. Präs. augere, Commod. apol. 602. – parag. Infin. augerier, Plaut. merc. 50.
-
20 caste
castē, Adv. m. Compar. u. Superl. (v. castus), moralisch rein, lauter, fleckenlos, unschuldig, I) im allg.: c. agere aetatem suam, Plaut.: caste et integre vivere, Cic.: c. se agere, sich anständig benehmen, Aurel. imp. bei Vopisc.: ubertim casteque (aber nicht verschwenderisch) adesse, v. Speisen, Macr.: radix caste pureque collecta, Plin. – II) insbes.: a) in bezug auf anderer Hab u. Gut, rein = enthaltsam, uneigennützig, in privatorum periculis caste integreque versari, Cic. de imper. Pomp. 2. – b) in bezug auf fleischlichen Umgang, keusch, züchtig, schamhaft, c. se habere a servis aliorum, C. Gracch. fr.: c. tueri eloquentiam ut adultam virginem, Cic.: c. se gerere, Lact. – c) in bezug auf Gott u. Religion, fromm, religiös, heilig, c. ad deos adire, Cic.: haec omnia pure atque caste tribuere deorum numini, Cic.: castius sacra privata facere et religiosius deos colere, Liv.: castissime colere deos, aufs gewissenhafteste, Cic.: c. placare deos, Ov.: c. introire, aus Frömmigkeit, aus heiliger Ehrfurcht, Suet. – d) in bezug auf den Stil, rein = frei von Barbarismen, caste pureque lunguā Latinā uti, Gell. 17, 2, 7.
См. также в других словарях:
Lorem ipsum — Ejemplo de Lorem ipsum. Lorem ipsum es el texto que se usa habitualmente en diseño gráfico en demostraciones de tipografías o de borradores de diseño para probar el diseño visual antes de insertar el texto final. El texto en sí no tiene sentido,… … Wikipedia Español
Raphael Regius — or Raffaele Regio (ca 1440 1520) was a Venetian humanist, who was active first in Padua, where he made a reputation as one of the outstanding Classical scholars, [His oration In eloquentiam panegyricus was printed by Matthaeus Cerdonis in Padua… … Wikipedia
Giulio Camillo — (c. 1480 – 1544) was an Italian philosopher. He is best known for his ‘theatre’, described in his posthumously published work ‘ L’Idea del Theatro ’. BiographyGiulio Camillo was born around 1480 in Friuli, in the north east of Italy. His… … Wikipedia
Renaissance du 12e siècle — Renaissance du XIIe siècle La renaissance du XIIe siècle est une période majeure de renouveau du monde culturel au Moyen Âge, mise en évidence par les travaux des historiens Charles H. Haskins, Jacques Le Goff ou encore Jacques Verger.… … Wikipédia en Français
Renaissance du 12è siècle — Renaissance du XIIe siècle La renaissance du XIIe siècle est une période majeure de renouveau du monde culturel au Moyen Âge, mise en évidence par les travaux des historiens Charles H. Haskins, Jacques Le Goff ou encore Jacques Verger.… … Wikipédia en Français
Renaissance du XIIe siecle — Renaissance du XIIe siècle La renaissance du XIIe siècle est une période majeure de renouveau du monde culturel au Moyen Âge, mise en évidence par les travaux des historiens Charles H. Haskins, Jacques Le Goff ou encore Jacques Verger.… … Wikipédia en Français
Renaissance du XIIe siècle — La renaissance du XIIe siècle est une période majeure de renouveau du monde culturel au Moyen Âge, mise en évidence par les travaux des historiens Charles H. Haskins, Jacques Le Goff ou encore Jacques Verger. Stimulée par un contexte de… … Wikipédia en Français
Renaissance du xiie siècle — La renaissance du XIIe siècle est une période majeure de renouveau du monde culturel au Moyen Âge, mise en évidence par les travaux des historiens Charles H. Haskins, Jacques Le Goff ou encore Jacques Verger. Stimulée par un contexte de… … Wikipédia en Français
XIIe siècle: l'age d'or de l'occident médiéval — Renaissance du XIIe siècle La renaissance du XIIe siècle est une période majeure de renouveau du monde culturel au Moyen Âge, mise en évidence par les travaux des historiens Charles H. Haskins, Jacques Le Goff ou encore Jacques Verger.… … Wikipédia en Français
XIIe siècle: l'âge d'or de l'Occident médiéval — Renaissance du XIIe siècle La renaissance du XIIe siècle est une période majeure de renouveau du monde culturel au Moyen Âge, mise en évidence par les travaux des historiens Charles H. Haskins, Jacques Le Goff ou encore Jacques Verger.… … Wikipédia en Français
Âge d'or de l'Occident médiéval — Renaissance du XIIe siècle La renaissance du XIIe siècle est une période majeure de renouveau du monde culturel au Moyen Âge, mise en évidence par les travaux des historiens Charles H. Haskins, Jacques Le Goff ou encore Jacques Verger.… … Wikipédia en Français